Bảo tồn nét đặc trưng đời sống văn hóa dân gian M’nông

Trong những 5 qua, trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, Đảng và chính quyền địa phương rất hứng thú đến công tác lưu giữ và phát huy các giá trị nền văn hóa truyền thống; xác định văn hóa là nền tản tinh thần vừa là mục tiêu vừa là cảm hứng phát triển kinh tế - xã hội. Cùng với những giải pháp để bảo tồn đời sống văn hóa, tỉnh đã ban hành những đề án, công trình nghiên cứu như: Từ điển tiếng M'nông – Việt, Dòng họ M'nông, đời sống văn hóa M'nông, Địa chí Đắk Nông, giữ gìn và phát huy quan trọng đời sống văn hóa sự kiện, hoa văn cồng chiêng và nhạc cụ dân tộc M'nông; mở nhiều lều trại sáng tác âm nhạc, văn học, hội họa, nhiếp ảnh, hội thi dân ca dân vũ, hát kể sử thi, lễ hội… đã được nhân dân đồng tình hưởng ứng và thực hiện đạt hiệu quả văn hóa – xã hội cao. Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đã bỏ công sức và trí tuệ, thời gian để điền dã và sưu tầm, trao đổi và khám phá từ các già làng, nghệ thuật, vì họ là nhân chứng sống, viện bảo tàng sinh động cung cấp cho các nhà nghiên cứu để được ghi chép và đối chiếu với quá khứ, điều kiện kinh tế - xã hội, bầu không khí hình thành từng thể loại đời sống văn hóa, in thành sách, tài liệu lưu giữ và nổi bật. Các nhà sáng tác văn học kiệt tác thường tiếp cận với các tài liệu, công trình nghiên cứu đời sống văn hóa, đã được sưu tầm để làm cẩm nang và gắn kết với văn hóa thực tiễn để tạo ra những tác phẩm mang nét đặc trưng đời sống văn hóa M'nông...

Xem thêm : Thu nhoi bong hinh con Ngua vai tho cam Maison Chance

Tuy nhiên, bên cạnh những kết cục đạt được trong lĩnh vực sáng tác, phục dựng sự kiện, dân ca dân vũ, hội họa, âm nhạc… do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan mà dư luận cho rằng đã có sự biến dạng hoặc pha trộn trong văn hóa dân gian M'nông, có thể nêu ra 1 số trường hợp để bạn đọc tham khảo.

đại hội là loại hình văn hóa tổng hợp được diễn ra, có cồng chiêng, điêu khắc (làm cây nêu), hát sử thi, văn hóa thực phẩm (cơm lam, rượu cần)… Trong đó thường có lễ đón bạn là nét văn hóa địa phương, thể hiện lòng mến khách của người M'nông, mỗi khi bon làng tổ chức lễ hội. Nghi thức lễ đón bạn là chủ nhà bố trí nghệ nhân cồng chiêng, lễ vật và cử người biết ăn nói lưu loát, biết hát đối đáp, cùng với già làng đứng đón khách từ đầu bon. Khi đoàn khách bon bạn đến, bon chủ nhà hát đối, bên bon khách đáp lại và khách hát đối, chủ nhà hát đáp lại, họ tặng vật phẩm cho nhau như: thuốc rê, bầu bí, cá… thể hiện tình đoàn kết gắn bó, chia sẻ và bình đẳng. Họ đi chân đất, mặc trang phục truyền thống. Thế nhưng trong 1 lễ hội ở huyện nọ, lại biến nghi thức lễ đón bạn pha tạp bằng rước 2 cái kiệu, mỗi kiệu bốn người khiêng (thường thấy lễ hội ở phía Bắc), 2 vị già làng ngồi chiễm chệ trên kiệu, mặc trang phục quần tây hai ống, chân mang dép xốp.

Về đa sắc, trong hội họa có tác phẩm tái hiện cảnh sinh hoạt người M'nông, nhưng dùng nền màu vàng, lấy màu đỏ làm chủ đạo cho tác phẩm, từ trang phục đến đường nét họa tiết hoa văn đều màu đỏ, làm cho người xem nhận thức đến đời sống văn hóa của người bản xứ nào đó thật xa lạ. Trong khi đó, sắc màu của người bản xứ M'nông thì màu xanh là chủ đạo, pha lẫn 1 ít màu đen, gắn liền với màu xanh và quang cảnh âm u của khung cảnh tự nhiên trùng điệp nơi đây. Trong điêu khắc, 1 tác phẩm dự thi phác thảo Tượng đài Anh hùng N'Trang Lơng, tác giả trang trí thêm cho phần tượng của người anh hùng N'Trang Lơng, lưng mang cung tên, tay cầm rựa, để thể hiện tính đặc trưng của nền văn hóa M'nông. Nhưng thực ra trong lao động sản xuất, người M'nông dùng xà gạc, không phải dùng rựa như người Kinh. Trong kiến trúc, một chương trình giao lưu văn nghệ có truyền hình trực tiếp, tấm phông sân khấu được in phóng to hình ngôi nhà rông của người Gia Rai có mái đứng cao, cong vút như chiếc thuyền đang căng buồm lướt sóng ngoài biển khơi, được chú thích là nhà của người M'nông. Trong nhiếp ảnh có 1 tác phẩm trưng bày tại triển lãm nhiếp ảnh của tỉnh, bức ảnh là một cô gái, từ nước da trắng mượt, mắt to, nét mặt, mũi nhìn vào không thấy dường nét của cô gái M'nông, dưới bức ảnh chú thích là cô gái M'nông (thực chất cô gái này là người Thái, chỉ khoác trang phục bằng bộ váy và áo của người phụ nữ M'nông). Trong dân vũ, âm nhạc cũng lấy "râu ông nọ cắm cằm bà kia", qua tài liệu sưu tầm, dân vũ người M'nông thường được thể hiện những động tác lao động sản xuất nương rẫy, hình ảnh các loài vật, từ cách di chuyển, chạy nhảy, tình yêu nam nữ cũng thể hiện rất kín đáo. Thế nhưng có tác giả dựng múa, dùng trang phục hoa văn tập quán M'nông, nhưng hành động múa, đoạn đầu mang đường nét dân vũ M'nông nhưng càng về sau, lại sử dụng các hành động múa rất lạ lẫm với múa phong tục. Âm nhạc múa cũng pha tạp, đoạn đầu dùng giai điệu âm thanh của tù và, nhịp chiêng dịu êm, nhưng về sau thì âm thanh của nhạc cụ hợp thời, giai điệu dồn dập bốc lửa. Trong khi đó, âm nhạc của người M'nông từ tiếng tù và đến nhịp chiêng, kèn R'lét bao giờ âm thanh cũng nhẹ nhàng sâu lắng, trầm bổng và miên man như chính tiếng du dương của đại ngàn trên cao nguyên M'nông sự kỳ vĩ.

Tham khảo : Moc khoa hinh con De Nhà May Mắn

Ngày nay, đời sống văn hóa M'nông là đời sống văn hóa linh hoạt truyền thống, được hợp thành từ nền văn hóa của bản địa bản địa, văn hóa người Kinh và đời sống văn hóa các dân tộc phía Bắc. Tuy nhiên, mỗi khi đề cập đến văn hóa tập quán M'nông hay đời sống văn hóa của một bản địa thì cần tôn trọng nét đặc trưng đời sống văn hóa của người bản xứ ấy. Việc khai thác, phục dựng và bảo tồn đời sống văn hóa dân gian M'nông là việc làm hết sức khó khăn. Vì chúng ta kế thừa gia tài nền văn hóa quý hiếm này, từ nền văn hóa bất thành văn, chỉ truyền khẩu qua nhiều thế hệ, tài liệu rất hạn chế, tỉnh ta chưa có đội ngũ nghiên cứu nền văn hóa có trình độ chuyên sâu. Nhưng điều cơ bản để giữ gìn nét đặc trưng văn hóa dân gian M'nông là cần nghiên cứu sâu thêm về điều kiện kinh tế xã hội của đại ngàn cao nguyên M'nông, sự hình thành văn hóa dân gian M'nông từ nền kinh tế nương rẫy, du canh du cư, mẫu hệ, tính cộng đồng cao và hưởng lợi bằng nhau. Qua sử thi, nghệ sĩ, già làng và những công trình đã nghiên cứu về văn hóa M'nông… chắc chắn sẽ giúp chúng ta giữ được nét đặc trưng của nền văn hóa dân gian M'nông trong xu thế hội nhập và tiến bộ.